Urazy mięśni w praktyce sparingowej
20 listopada, 2009 autor dachengCzęsto w praktyce sparingowej zdarza nam się doświadczyć efektu skutecznego trafienia w mięsień, np. przy klasycznym low kicku w udo. W sztukach walki z upodobaniem odwołujemy się do pojęcia punktów lub obszarów wrażliwych, zazwyczaj pokrywających się z miejscami płytkiego przebiegu nerwów. Oddziaływanie na obszary wrażliwe wydaje się bardziej prawdopodobne niż na punkty wrażliwe, z punktu widzenia praktyki sparringowej w Yiquan i innych sztukach walki.
MECHANIZMY USZKODZEŃ NERWU W WYNIKU TRAFIENIA
Trwałe porażenie nerwu w wyniku jego uszkodzenia, czego efektem jest ból, uczucie drętwienia lub wrażenie bólu w dalszej części kończyny (tzw. ból promieniujący) i póź niejszy niedowład kończyny.
Przejściowe, krótkotrwałe porażenie nerwu objawiające się szybko ustępującym bólem i drętwieniem, bez uszkodzenia mięśnia. Przykładem może być stosunkowo słabe uderze nie w okolice łokcia bez jego stłuczenia.
Przejściowe, długotrwałe porażenie nerwu wynikające z trafienia w okoliczne tkanki i pośrednie podrażnienie nerwu poprzez obrzęk tych tkanek, w tym mięśnia.
Zdarza się kombinacja podrażnienia bezpośredniego i pośredniego. Z tego względu należy przyjrzeć się mechanice urazu mięśnia w wyniku trafienia.
MECHANIKA URAZU MIĘŚNIA W WYNIKU TRAFIENIA
Zarówno uderzenia jak i przeciążenia mięśnia mogą powodować urazy o identycznym charakterze i porównywalnym zasięgu. Ich efektem jest krwawienie wewnętrzne i obrzęk.
Bezpośrednia siła działająca na ciało może spowodować podskórne sińce i, co ważniejsze, krwiaki w obrębie położonych głębiej mięśni. Uraz mięśni związany jest w tym wypadku z uszkodzeniem włókien mięśniowych i małych naczyń krwionośnych, a więc wylewem krwi do tkanki. (1)
Uraz bezpoÅ›redni (stÅ‚uczenie) uszkadza najgłębsze włókna, przylegajÄ…ce do powierzchni koÅ›ci. Można przyjąć, że ciÅ›nienie jest przenoszone z powierzchni do warstw mięśni, tak jak by to byÅ‚y warstwy pÅ‚ynu, aż dojdzie do wyhamowania fali ciÅ›nienia na poziomie koÅ›ci – przez co przylegajÄ…ce warstwy mięśni ulegajÄ… przyciÅ›niÄ™ciu do sztywnej koÅ›ci i uszkodzeniu.
Stłuczenia mięśni są powszechnie lekceważone w świecie sportowym, gdyż uszkodzenia poło żone są z reguły głęboko i na skórze nie pojawia się żaden krwiak. Co więcej, to uszkodzenie mięśni jest odwrotnie proporcjonalne do stopnia kurczu mięśni w momencie zadziałania urazu, przez co im większe rozluźnienie mięśni, tym bardziej intensywna fala ciśnienia sięgająca głębokich warstw. Uszkodzenie tkanek jest także bezpośrednio proporcjonalne do działającej siły i unaczynienia, tj. przepływu krwi w momencie uszkodzenia.
Udo, stanowi czÄ™ste miejsce urazów u sportowców, zwÅ‚aszcza w grach zespoÅ‚owych, a miej scowy ból i sztywność, spowodowana krwiakami w mięśniu, okreÅ›lana jest czÄ™sto terminem „Charley horse” (3), lub „zakorkowanym udem”. (5)
PIERWSZA FAZA POSTĘPOWANIA
Działanie nasze w pierwszej kolejności powinno polegać na jak najszybszym zahamowaniu krwawienia, aby ograniczyć obszar powstającego krwiaka.
Służą temu zimne okłady i ewentualny miejscowy ucisk, oraz odciążenie z użyciem kul inwalidzkich włącznie. (5)
W ciągu pierwszych 48 godzin po urazie wskazane jest unieruchomienie kończyny.
Miejscowo stosuje siÄ™ krioterapiÄ™ – przykÅ‚adajÄ…c okÅ‚ady wysychajÄ…ce, worki z lodem.(4)
W tym celu stosuje się sformalizowane procedury postępowania.
Starsza reguła trzech U:
– Unieruchomienie,
– UciÅ›niÄ™cie,
– Uniesienie (2)
lub nowsza procedura OLUP (1):
Opuchlizna pojawia się zazwyczaj w ciągu pierwszych sekund po urazie, pamiętaj, więc by działać od razu. Nie czekaj na przybycie lekarza.
ODPOCZYNEK. Należy wyeliminować całkowicie ruchy uszkodzoną częścią ciała.
Postulat ten oznaczaÅ‚by konieczność przerwania sparingu po jednorazowym skutecznym tra fieniu. W praktyce można próbować ograniczyć wpÅ‚yw ambicji „bycia twardzielem” podczas trenin gu, ale na pewno nikt nie zdecyduje siÄ™ na takie dziaÅ‚anie podczas zawodów.
LÓD. Należy położyć na tę część ciała mokry ręcznik. Jeśli to możliwe, powinna to być to rebka z lodem lub lód zawinięty w ręcznik.
Nie wolno kłaść lodu bezpośrednio na powierzchnię skóry (to samo dotyczy torebki z lodem), gdyż może to spowodować odmrożenie. Istnieją specjalne zimne opatrunki wielokrotnego użytku dla sportowców, dostępne w aptekach. Warto, aby w miejscu treningu było coś takiego.
UCIŚNIĘCIE. W celu uciśnięcia kontuzjowanego miejsca należy owinąć je bandażem ela stycznym.
Należy uważać, aby nadmiernym uciskiem nie spowodować upośledzenia lub odcięcia dopły wu krwi do uszkodzonego obszaru. Oznakami tej sytuacji będą: ból, brak czucia, skurcze, zasinienie, obniżenie temperatury kończyny w porównaniu do kończyny przeciwległej. Jeśli wystąpi którykol wiek z tych objawów, należy natychmiast poluzować lub ściągnąć bandaż. Należy pozostawić lód i bandaż na około 30 minut.
PODNIESIENIE. Należy utrzymywać kontuzjowane miejsce powyżej poziomu klatki pier siowej.
W celu rozgrzania skóry i przywrócenia normalnego krążenia krwi należy rozwiązać bandaż na 15 minut. Powtarzać procedurę co 3-4 godziny. Jeśli kontuzjowane miejsce nadal puchnie lub wzmaga się ból, należy zgłosić się do lekarza ( o ile nie zrobiono tego wcześniej).
W razie poważnej kontuzji można stosować procedurę OLUP przez 2-3 doby ( po konsultacji z lekarzem).
Dalsze leczenie zależy od tego, jaka struktura anatomiczna została uszkodzona.
PODSTAWY DALSZEGO LECZENIA KRWIAKÓW MIĘŚNI
Celem leczenia usprawniającego jest złagodzenie bólu, ograniczenie rozległości obrażeń, przyspieszenie resorpcji krwiaka oraz zapobieżenie powstaniu przykurczu mięśniowo-stawowego. (4)
Po 2-3 dniach wdraża siÄ™ ćwiczenia czynne w odciążeniu, wprowadza siÄ™ zabiegi cieplne (pa rafinowanie), masaż wirowy, a w razie potrzeby – peÅ‚ne formy fizykoterapii, takie jak diadynamik i te rapia polem magnetycznym (4), aby przyÅ›pieszyć ewakuacjÄ™ uformowanego krwiaka i nie dopuÅ›cić do jego otorbienia siÄ™.
Kiedy tylko ustąpią ból i opuchlizna, można rozpocząć lekkie ćwiczenia.
Ich intensywność powinna być ograniczona bólem. To znaczy ruch powinien odbywać się tyl ko w granicach, w których ćwiczący nie odczuwa bólu. Zakres ruchu należy stopniowo zwiększać, do momentu osiągnięcia pełnej sprawności. Dopiero wtedy można podjąć bardziej wytężony wysiłek fi zyczny, przewidziany w programie treningowym.
Mimo to, nie da się uniknąć przynajmniej jednodniowej przerwy w treningach.
Warto zauważyć, że bogactwo metod treningowych, oferowanych przez Yiquan, ze szczegól nym uwzględnieniem zhan zhuang (specyficznych ćwiczeń pozycyjnych), pozwala na zminimalizowa nie przerwy i kontynuowanie ćwiczeń, w ograniczonym zakresie.
DOSTĘPNE ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE
Należy zauważyć również, że każdy uraz prowadzi do rozwinięcia się w organizmie miejsco wego procesu zapalnego. Warto, więc rozważyć możliwość zażycia w pierwszej fazie preparatów za wierających paracetamol, znoszących ból, a nie wpływających na krzepliwość krwi. Po trzech dobach można zastosować aspirynę lub preparaty zawierające ibuprofen.
Często nie zdajemy sobie sprawy z korzyści płynących z podania aspiryny.
– Jest to doskonaÅ‚y Å›rodek przeciwbólowy,
– Posiada silne dziaÅ‚anie przeciwzapalne,
– Szybko obniża podwyższonÄ… temperaturÄ™ ciaÅ‚a,
– Jest stosunkowo bezpieczna (jeÅ›li użyta wÅ‚aÅ›ciwie i w dozwolonej dawce) (1) – najczęściej przeciwwskazaniem jest choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy i niektóre zaburzenia krzepniÄ™cia krwi.
Zarówno aspiryna jak i preparaty zawierające ibuprofen powodują obniżenie krzepliwości krwi i przyśpieszają ewakuację istniejącego uformowanego krwiaka. Natomiast podana zbyt wcześnie od zaistnienia urazu mogłaby spowodować przedłużenie krwawienia ze stłuczonego miejsca i przy czynić się do powstania jeszcze większego krwiaka.
Warto jednak pamiętać, że nawet leki sprzedawane w każdym sklepie i kiosku, nie pozostają obojętne dla organizmu i należy je stosować zgodnie ze wskazaniami.
Działanie przeciwzakrzepowe i dlatego ułatwiające ewakuację krwiaka wykazują również pre paraty heparyny stosowane w tym przypadku zewnętrznie w postaci kremu lub żelu, np.: Heparyn-Ha sco, Heparinian, Heparizen, Lioton. Stosuje się je jak aspirynę, czyli po 3 dobach od urazu.
Przy obrzękach i krwiakach pourazowych poleca się także:
– preparaty zawierajÄ…ce wyciÄ…g z kasztanowca w formie żelu do użytku zewnÄ™trznego lub table tek do przyjmowania (doustnie dziaÅ‚a przeciwzapalnie, przeciwobrzÄ™kowo poprawia elastycz ność naczyÅ„), np.: Aescin, Esceven,
– preparaty wapnia,
– preparaty zawierajÄ…ce rutynÄ™,
– wyciÄ…gi z arniki formie maÅ›ci lub pÅ‚ynu do wykonywania okÅ‚adów.
– WyciÄ…gi alkoholowe z kwiatów i koszyczków arniki sÄ… stosowane zewnÄ™trznie jako leki prze ciwzapalne i antyseptyczne w stÅ‚uczeniach, opuchniÄ™ciach, w chorobach jamy ustnej. PobudzajÄ… ukrwienie i przyspieszajÄ… gojenie, uÅ‚atwiajÄ… wchÅ‚anianie wybroczyn, zmniejszajÄ… bóle artretyczne. Stosowane sÄ… w postaci okÅ‚adów, nacieraÅ„ lub maÅ›ci. (6)
NIE NALEŻY!
Nie wolno ogrzewać (żadne gorÄ…ce kÄ…piele!), żadnego „rozchodzenia” ani masaży, sprzyjajÄ… cych dalszemu wypÅ‚ywowi (wynaczynianiu siÄ™) krwi do uszkodzonych tkanek.
Efektem takiego postÄ™powania byÅ‚aby twarda, wrażliwa na dotyk opuchlizna wynikajÄ…ca z wlania siÄ™ do mięśnia krwi z uszkodzonych naczyÅ„ krwionoÅ›nych. Dalszym efektem byÅ‚oby powiÄ™k szanie i „spÅ‚ywanie” krwiaka wewnÄ™trznego, tworzenie siÄ™ nieprawidÅ‚owej blizny w mięśniu i utraty jego elastycznoÅ›ci, a w konsekwencji siÅ‚y i funkcji.
Inne komplikacje to infekcja, tworzenie się torbieli, zakrzepowe zapalenie żył oraz kostniejące zapalenie mięśni. (5)
Powstałe w ten sposób skostnienie pozaszkieletowe pomimo operacyjnego usunięcia może z dużym prawdopodobieństwem ponownie się odtworzyć prowadząc do trwałego kalectwa. (2)
ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE
Często niestety zdarza się lekceważenie lub nawet ukrywanie powstałych podczas ćwiczeń urazów.
Warto byłoby uświadomić sobie rzeczywiste przyczyny urazu i wyciągnąć właściwe wnioski.
Należy jednoznacznie stwierdzić, że uraz mięśnia może być wynikiem niedostatecznej spraw ności naszego ciała:
– niedostateczna szybkość,
– niedostateczna wytrzymaÅ‚ość wysiÅ‚kowa,
– niedostateczna siÅ‚a.
Te braki mogą wynikać zarówno z:
– błędów treningowych (miÄ™dzy innymi bagatelizowanie osobniczych ograniczeÅ„ treningo wych),
– niedostatecznego zaangażowania,
– naturalnych ograniczeÅ„ biologicznych, takich jak: genetyka, wiek, aktualny stan zdrowia.
Wytrenowany zawodnik potrafi bez uszczerbku na zdrowiu przyjąć i zamortyzować kilka – na wet dość mocnych uderzeÅ„ w okolice nerwu. Odporność jego zależy jednak od głębokoÅ›ci poÅ‚ożenia nerwu (cecha wrodzona), gruboÅ›ci osÅ‚aniajÄ…cych go mięśni (cecha wrodzona lub wytrenowana), ewen tualnie gruboÅ›ci osÅ‚aniajÄ…cej tkanki tÅ‚uszczowej, siÅ‚y mięśni i ich zdolnoÅ›ci do szybkiego napinania, oraz wytrzymaÅ‚oÅ›ci.
Warto tu podkreÅ›lić rolÄ™ wytrzymaÅ‚oÅ›ci, gdyż pomijajÄ…c przypadki spektakularnych trafieÅ„ w pierwszej fazie sparringu, efekt kolejnych trafieÅ„ zdecydowanie narasta w miarÄ™ zmÄ™czenia wynikajÄ… cego z czasu trwania sparringu. Typowym przykÅ‚adem może być efekt kolejnego trafienia low kic kiem w udo. W miarÄ™ narastania zmÄ™czenia spada zarówno nasza szybkość jak i siÅ‚a mięśni, i po prze kroczeniu okreÅ›lonej indywidualnie liczby otrzymanych trafieÅ„ nawet niezbyt silne kopniÄ™cie powo duje uraz typu 3. Tego typu sytuacji doÅ›wiadczyÅ‚ chyba każdy trenujÄ…cy jakikolwiek sport kontakto wy. Zazwyczaj jednak ponosi nas ambicja i wykazujÄ…c siÄ™ „hartem ducha” nie tylko kontynuujemy sparring i trening, ale również usiÅ‚ujemy czÄ™sto zachować normalnÄ… czÄ™stotliwość i intensywność treningów.
Świadome i odpowiedzialne ćwiczenie z partnerem uchroni nas przed uszkodzeniem ciała, a jednocześnie pozwoli podnieść próg tolerancji bólu, którego nie należy mylić z brakiem jego odczu wania.
Autor opracowania: Jacek Drabarczyk – Akademia Yiquan
BIBLIOGRAFIA
David Kennedy, Peter Fitzgerald – „Urazy i kontuzje sportowe u dzieci”, Dom Wydawniczy REBIS, PoznaÅ„ 2001,
„Droga ku zdrowiu”, pod redakcjÄ… Jerzego SoÅ‚tysiaka, Instytut wydawniczy zwiÄ…zków zawo dowych, Warszawa 1983,
Artur Dziak, Samer Tayora – „Urazy i uszkodzenia w sporcie”, Wydawnictwo Kasper, Kra ków 1999,
„Podstawy chirurgii, podrÄ™cznik dla lekarzy specjalizujacych sie w chirurgii ogólnej”, pod re dakcjÄ… Jacka Szmidta oraz Zbigniewa Grucy, Marka Krawczyka, JarosÅ‚awa KużdżaÅ‚a, PawÅ‚a Lampego i Jerzego PolaÅ„skiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2003,
„Praktyka ogólna lekarza rodzinnego”, John Murtagh, redakcja naukowa wydania polskiego Marek Sikorski, Wydawnictwo Czelej Sp. z o.o. 1998
„Encyklopedia zielarstwa i zioÅ‚olecznictwa”, pod redakcjÄ… Haliny Strzeleckiej i Józefa Kowal skiego, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2000