Tradycja chińskich zapasów
29 listopada, 2009 autor dachengW najbardziej zamierzchłych czasach człowiek, by przeżyć, musiał walczyć. Walczyć ze zwierzętami, a także z innymi luźmi. Czasem wykorzystywał przedmioty, czasem zaś jedyną bronią jaką posiadał było jego własne ciało.
DziÅ› popularne sÄ… rozmaite odmiany sztuk walki, w których na pierwszym planie znajdujÄ… siÄ™ uderzenia lub kopniÄ™cia. Wydaje siÄ™ jednak, że sÄ… one tworem stosunkowo późnym, zaawansowanym. PodkreÅ›lajÄ… bowiem takie sposoby użycia ciaÅ‚a, które wymagajÄ… dÅ‚ugotrwaÅ‚ego, specjalnego treningu. Obserwacja walki osób, które nie uprawiaÅ‚y żadnej sztuki walki wskazuje, że o ile nie trzymajÄ… w rÄ™ku jakiejÅ› broni, którÄ… mogÄ… uderzać, to wiÄ™cej miejsca wÅ›ród ich akcji zajmujÄ… uchwycenia, „siÅ‚owanie siÄ™” i próby unieruchomienia lub obalenia przeciwnika, i dopiero wtedy ewentualne uderzenia. Taki „zapaÅ›niczy” sposób walki wydaje siÄ™ być bardziej pierwotny. Można wiÄ™c domniemywać, że różne formy zapasów istniaÅ‚y już w najdawniejszych czasach.
NajwczeÅ›niejsze w Chinach wzmianki o zapasach znaleźć można w klasycznej, konfucjaÅ„skiej „KsiÄ™dze rytuałów”. OkreÅ›la siÄ™ je tam mianem jueli i wymienia obok Å‚ucznictwa i sztuki powożenia wozami bojowymi, jako jeden z elementów wyszkolenia wojownika.
W okresie Qin (221-207 p.n.e.) i Han (202 p.n.e.- 220 n.e.) zapasy oprócz wykorzystania w szkoleniu wojskowym miały już także funkcję rytualną i rozrywkową. Pojedynki zapaśnicze zaczęły towarzyszyć uroczystościom religijnym oraz przyjęciom dworskim. Zaczęto wówczas w stosunku do nich używać także nazwy xiangpu. Zachowane ryciny z tego okresu nasuwaja nieodparte skojarzenia ze współczesnym japońskim sumo.
Z Epoki Trzech Królestw (220-280) pochodzą pierwsze wzmianki o zapasach kobiet.
Z niewielkiej ilości materiałów z okresu Dynastii Północnych i Południowych (420-589) wnioskować można o pewnym zastoju w rozoju zapasów w tym czasie. Ponowny rozkwit nastąpił w epokach Sui (589-618) i Tang (618-907). Wielkie zawody organizowane były w połowie pierwszego i siódmego miesiąca według kalendarza księżycowego. Okazję dla zawodów stanowiły także ceremonie religijne i dworskie. Niekiedy brali w nich udział dostojnicy, a nawet cesarze.
PoczÄ…wszy od okresu PiÄ™ciu Dynastii (907-960) w treningu zapasów wiÄ™kszy nacisk niż na siÅ‚Ä™ zaczÄ™to kÅ‚aść na zrÄ™czność i szybkość. PowstaÅ‚Ä… pierwsza książka poÅ›wiÄ™cona wyÅ‚Ä…cznie zapasom, zatytuÅ‚owana „Jiaoli ji”. Podczas gdy wczeÅ›niej w pojedynkach zapaÅ›niczych stosowano niekiedy uderzenia i niebezpieczne chwyty, w wyniku czego zawodnicy odnosili poważne obrażenia, a pojedynki zakoÅ„czone Å›mierciÄ… któregoÅ› z nich nie byÅ‚y rzadkoÅ›ciÄ…, teraz powstaÅ‚y regulaminy, które Å›ciÅ›le okreÅ›laÅ‚y techniki zakazane.
W epoce Song (960-1279) powstaÅ‚o wiele stowarzyszeÅ„ zapaÅ›niczych. WielkÄ… popularność uzyskaÅ‚y zapasy damskie. Kobiety i dzieci startowaÅ‚y w zawodach w odpowiednich kategoriach. IstniaÅ‚y wÄ™drowne grupy, zarabiajÄ…ce dawaniem pokazów walk zapaÅ›niczych. Pokazy te, odbywajÄ…ce siÄ™ na ulicach, placach, targach, rozpoczynaÅ‚y zwykle kobiety, by przyciÄ…gnąć uwagÄ™ widzów. W epoce tej podkreÅ›lano szczególne znaczenie szybkoÅ›ci w walce. Do dziÅ› zachowaÅ‚y siÄ™ nazwiska wielkich mistrzów tej ery, zwykle wymieniane z przydomkiem „szybki”, np.: Szybki Zhou, Szybki Dong, Szybki Wang.
W poczÄ…tkowym okresie dynastii Yuan (1279-1368) rozwój zapasów zostaÅ‚ na pewien czas zahamowany. W poÅ‚owie tej epoki można już jednak mówić o ponownym rozkwicie. Zapasy damskie miaÅ‚y jeszcze duże znaczenie. W „Opisaniu Å›wiata” Marco Polo wspomina o mongolskiej księżniczce, którÄ… konkurent do jej rÄ™ki musiaÅ‚ pokonać w zapasach, by jÄ… pojąć za żonÄ™.
W epoce Ming (1368-1644) zapasy były ważnym elementem oficjalnego programu przygotowania wojskowego. Upadać zaczęły natomiastt zapasy damskie, które przetrwały tylko wśród mniejszości narodowych na obrzeżach cesarstwa.
Okres panowania mandżurskiej dynastii Qing (1644-1911) miał ogromne znaczenie dla rozwoju i wzbogacenia chińskich zapasów. Mandżurscy artystokraci byli wielkimi miłośnikami zapasów. Ich mandżurska odmiana, zwana buku, kładła duży nacisk na chwyty za nogi i podcięcia. Na organizowane przez Mandżurów zawody często przybywali przedstawiciele zapasów mongolskich. Z reguły jednak przegrywali w starciu z mandżurskimi zawodnikami buku. Pojedynki te przyczyniały się do wymiany elementów i wzajemnego wzbogacenia zapasów chińskich, mandżurskich i mongolskich.
Na początku XX wieku zapasy w Chinach (zwane teraz shuai-jiao) utraciły w dużym stopniu swą poprzednią popularność. Rzadko organizowano zawody. Centralny instytut Guoshu (Kuo-shu) w 1928 i 1933 roku przeprowadził państwowe egzaminy ze sztuk walki, obejmujące także zapasy. Duże zawody odbyły się w 1935 roku w Qingdao i w 1947 roku w Szanghaju. Ponieważ reguły nie zostały dostatecznie precyzyjnie określone, dochodziło do stosowania niebezpiecznych technik i wywołanych nimi urazów.
Na przełomie lat 40. i 50. pozostała tylko garstka słynnych mistrzów: Bao Shanlin, Wei Dehai, Chen Delu, Shen Yousan i Dan Shijun w Pekinie, Zhang Hongyu, Zhang Liansheng, Zhang Kuiyuan (później został adeptem yiquan) w Tianjinie, Bu Enfu (również ekspert yiquan) w Shenyangu, Ya Yonglu, Song Zhengpu i Tian Yurong w rejonie Szanghaju i Nankinu oraz Hong Lihou w Zhangjiakou. Po zawodach w 1953 roku w Tianjinie zapasy shuai-jiao stały się oficjalną, popieraną przez władze dyscypliną. Pierwsze oficjalne mistrzostwa Chin odbyły się w 1956 roku w Pekinie. Tytuły mistrzowskie w różnych kategoriach uzyskali: Yang Ziming z Tianjinu (uprawiał także yiquan) oraz Cenge i Qimude z Mongolii Wewnętrznej.
Dziś zapasy shuai-jiao należą do grona tradycyjnych chińskich dyscyplin sportowych. Choć nie są tak popularne jak inne sztuki walki wushu (kung-fu), uprawia się je praktycznie w wszystkich regionach Chin i regularnie organizuje zawody. Poza Chinami pozostają one jak dotąd niemal nieznane.
Andrzej Kalisz
Tagi: chiny, shuai-jiao, zapasy
