Bushido24.pl – Wschodnie sztuki walki » Tai Chi – o formach rÄ™cznych
Regulamin - Loguj/Wyloguj

Tai Chi – o formach rÄ™cznych

28 stycznia, 2010 autor dacheng


Taijiquan (t’ai chi ch’uan) kojarzy siÄ™ najczęściej z powolnym i pÅ‚ynnym wykonywaniem dÅ‚ugich zestawów okrężnych ruchów. Jakkolwiek taijiquan obejmuje wiele różnych metod treningowych, to formy rÄ™czne stanowiÄ… głównÄ… część ich repertuaru. Nie wszystkie z nich ćwiczy siÄ™ jednak, jak niektórzy sÄ…dzÄ…, w równym, wolnym tempie. W niniejszym artykule chciaÅ‚bym przedstawić pokrótce zróżnicowanie from głównych szkół taijiquan.

SkoncentrujÄ™ siÄ™ przy tym na trzech najpopularnieszych (Chen, Yang, Wu), jako najlepiej mi znanych. Nawet w obrÄ™bie tych trzech szkół istnieje tyle różnych odmian – z których jedne sÄ… bardziej popularne, inne zaÅ› znane tylko nielicznym, że nie sposób opisać ich wszystkich. Czytelnik nie powinien być zdziwiony wiÄ™c, jeżeli sam zetknie siÄ™ z formami taijiquan i sposobami ćwiczenia nie opisanymi tutaj.

Najstarszą spośród głównych odmian taijiquan jest szkoła rodu Chen. W jej obrębie wykształciły się różne kierunki. Tutaj zajmiemy się wersją dajia (duża forma). Uprawiane obecnie odmiany dajia pochodzą od mistrza Chen Changxing (1771-1853).

Najbliższa pierwotnej wersji Chen Changxinga jest odmiana okreÅ›lana przez czÅ‚onków rodu Chen z Chenjiagou jako laojia (stara forma). Jej kontynuatorami sÄ… m.in. Chen Xiaowang i Chen Zhenglei, uczniowie mistrza Chen Zhaopi (1893-1972). Ćwiczy siÄ™ dwie formy, z których pierwsza nazywana jest taijiquan, druga zaÅ› – paochui (uderzenia armatnie). PierwszÄ… formÄ™ ćwiczy siÄ™ generalnie w wolnym, równym tempie. Zawiera ona też jednak pewnÄ… liczbÄ™ dynamicznych uderzeÅ„, kopnięć, podskoków i charakterystycznych tupnięć. Druga forma zawiera znacznie wiÄ™cej dynamicznych, peÅ‚nych mocy akcji.

Najpopularniejszą wersją dajia jest jednak ta pochodząca z przekazu słynnego mistrza Chen Fake (1887-1957), który zasłynął z wielu zwycięskich pojedynków. Bywa ona niekiedy określana jako laojia, lecz w Chenjiagou (wioska rodu Chen) nazywa się ją xinjia (nowa forma), jako że została ona przez Chen Fake w znacznym stopniu zmodyfikowana. Nawiasem mówiąc terminologia takia jest bardzo myląca, ponieważ istnieje inna, starsza wersja stylu Chen, również zwana xinjia.

Chen Fake rozwinÄ…Å‚ i wzbogaciÅ‚ technicznie obydwie formy. ZmieniÅ‚ siÄ™ też nieco sposób ćwiczenia, co szczególnie rzuca siÄ™ w oczy w przypadku formy pierwszej. Podczas gdy w starszej wersji, w czasie wykonywania formy wysokość pozycji, poza nielicznymi wyjÄ…tkami, utrzymywana byÅ‚a na mniej wiÄ™cej równym poziomie, dla sposobu ćwiczenia wiÄ™kszoÅ›ci uczniów Chen Fake charakterystyczne sÄ… ciÄ…gÅ‚e zmiany wysokoÅ›ci pozycji. Ponadto fromÄ™ można ćwiczyć generalnie niżej lub wyżej (dipan – poziom niski, zhongpan – poziom Å›redni, gaopan – poziom wysoki). W dipan ruchy sÄ… obszerne, w gaopan krótkie, bardziej subtelne. W klasycznej formie laojia tempo ruchów jest generalnie (poza nielicznymi technikami gwaÅ‚townymi fa jin) wolne i równomierne. W wersji Chen Fake tempo pulsuje – ruchy ciÄ…gle przyspieszajÄ… i zwalniajÄ…, chociaż zachowana zostaje wzglÄ™dna powolność i pÅ‚ynność (z wyjÄ…tkiem oczywiÅ›cie technik fa jin – wyzwalania energii). Spotyka siÄ™ również sposoby wykonania bliższe wersji tradycyjnej.

Charakterystyczne jest, że każdy z uczniów Chen Fake, w odróżnieniu od adeptów tradycyjnej wersji z Chenjiagou, wykonuje formę nieco inaczej. Chen Fake wprowadzał bowiem do formy własne modyfikacje i pozwalał na to własnym uczniom. Gdy uczyłem się w Pekinie stylu Chen, wielokrotnie słyszałem od swoich nauczycieli ze Stowarzyszenia Badawczego Stylu Chen Taijiquan, że ważne jest nie ścisłe naśladownictwo ruchów, ale ich zgodność z podstawowymi zasadami tego stylu.

Odmiana Chen Fake najpopularniejsza jest w Pekinie, gdzie spędził on dużą część swego życia. Najsłynniejszym obecnie przedstawicielem jest Feng Zhiqiang. Wspomniani już wyżej Chen Xiaowang i Chen Zhenglei, poza klasyczną laojia, w końcu lat siedemdziesiątych studiowali też wersję Chen Fake pod kierunkiem jego syna Chen Zhaokui (1928-1981).

Yang Luchan (1799-1872), zwany często ze względu na niezwykłe umiejętności w walce Yang Wudi (Yang Bez Przeciwnika), twórca stylu Yang, był uczniem Chen Changxinga. Na bazie pierwszej formy stylu Chen powstała forma Yang. Porównanie tradycyjnej formy Chen (laojia z Chenjiagou) z formą Yang (choćby mistrza Yang Chengfu) wykazuje, że pomimo dużych różnic w wykonaniu technik i zmian ich nazewnictwa, generalna struktura obydwu form jest niemal identyczna.

Yang Luchan, dokonując modyfikacji ruchów, pozostawił w swojej formie dynamiczne techniki kopnięć i uderzeń. Wydaje się, że dopiero w drugim etapie modyfikacji wyeliminował on techniki dynamiczne. Uważa się zwykle, że wynikało to z konieczności dostosowania formy do możliwości uczniów Yang Luchana, którymi byli wydelikaceni arystokraci mandżurscy. Na modyfikację tę wpłynął też zapewne Wu Yuxiang (1812-1880), który był najpierw uczniem Yang Luchana, a następnie poznał wersję stylu Chen mistrza Chen Qingping (1795-1868). Już Chen Qingping stosował powolne ćwiczenie całej formy. Ten sposób ćwiczenia przejął Wu Yuxiang, tworząc swój styl Wu (nie należy mylić ze stylem Wu opisanym w dalszej części artykułu, zapisywanym innym znakiem pisma chińskiego). Yang Luchan i Wu Yuxiang utrzymywali przyjacielskie kontakty. Podstawą teoretyczną stylu Yang stały się teksty dostarczone Yang Luchanowi przez Wu Yuxianga (m.in. teoria Wang Zongyue). Niewykluczone więc, że właśnie pod wpływem Wu Yuxianga odbyła się eliminacja szybkich ruchów ze stylu Yang. Wiemy, że później członkowie rodu Yang ćwiczyli obydwie wersje. Forma w całości powolna nauczana była jednak na znacznie szerszą skalę.

Wnuk Yang Luchana, Yang Chengfu (1883-1936) w mÅ‚odym wieku czÄ™sto demonstrowaÅ‚ formÄ™ z dynamicznymi kopniÄ™ciami. Później ograniczaÅ‚ siÄ™ do nauczania formy w caÅ‚oÅ›ci powolnej, jako bardziej jednolitej. Jest ona znana z obszernych, „wygodnych” ruchów. DziÄ™ki walorom zdrowotnym, a także intensywnej dziaÅ‚alnoÅ›ci popularyzatorskiej Yang Chengfu, jego wersja staÅ‚a siÄ™ najbardziej znanÄ… odmianÄ… taijiquan w Chinach i na caÅ‚ym Å›wiecie (biorÄ…c pod uwagÄ™ kolejne modyfikacje wywodzÄ…ce siÄ™ z tej formy, jak np. powstaÅ‚e w latach 50. uproszczone taijiquan w 24 sekwencjach). Jednym z najbardziej znanych kontynuatorów tej szkoÅ‚y byÅ‚ Fu Zhongwen z Szanghaju.

Starszy brat Yang Chengfu, Yang Shaohou (1862-1930) prezentował bardziej dynamiczną, bojową wersję o krótszych ruchach, zwaną xiaojia (mała forma). Nie stała się ona jednak zbyt popularna, gdyż Yang Shaohou z powodu agresywności i stosowania brutalnych metod treningowych miał niewielu uczniów.

TwórcÄ… stylu Wu byÅ‚ arystokrata mandżurski Quan You (1834-1902), którego ród przyjÄ…Å‚ później chiÅ„skie nazwisko Wu. Nauki pobieraÅ‚ on u Yang Luchana i jego syna Yang Banhou (1837-1892). Modyfikacje jakich dokonano w stylu Wu w stosunku do Yang sÄ… niewielkie. Forma jest niemal identyczna. W porównaniu z wersjÄ… Yang Chengfu, gdzie ruchy sÄ… obszerne, „zamaszyste”, w stylu Wu sÄ… one bardziej zwarte, robiÄ…ce wrażenie delikatnych. NastÄ™pcÄ… Quan You byÅ‚ jego syn Wu Jianquan (1870-1942), którego z kolei syn Wu Gongyi, dziÄ™ki pobieraniu nauk także u Yang Shaohou’a zasÅ‚ynÄ…Å‚ z mistrzostwa w bojowym zastosowaniu taijiquan.

Obecnie kontynuatorami rodzinnej gałęzi stylu Wu sÄ… mieszkajÄ…cy w Szanghaju: córka Wu Jianquana – Wu Yinghua, zięć Ma Yueliang i wnuk Ma Jingbao. Oprócz formy powolnej nauczajÄ… oni także tzw. formy szybkiej, zawierajÄ…cej dynamiczne kopniÄ™cia i uderzenia.

W Pekinie najpopularniejsza jest wersja stylu Wu z linii przekazu Quan You – Wang Maozhai – Yang Yuting. Obecnie najsÅ‚ynniejszym przedstawicielem jest uczeÅ„ Yang Yutinga – Wang Peisheng.

Uznanym mistrzem stylu Wu byÅ‚ też, zmarÅ‚y w 1989 roku w wieku 104 lat MongoÅ‚ z pochodzenia, znany pod przybranym chiÅ„skim nazwiskiem Wu Tunan. Przez 8 lat pobieraÅ‚ on nauki u mistrza Wu Jianquan, a nastÄ™pnie przez 4 lata poznawaÅ‚ xiaojia mistrza Yang Shaohou. System Wu Tunana zawiera 3 formy. Pierwsza z nich – dingjia (ustalona forma) przeznaczona jest dla poczÄ…tkujÄ…cych. Ćwiczy siÄ™ z zatrzymaniami, stojÄ…c przez pewien czas w okreÅ›lonej pozycji, korygujÄ…c jÄ…, doÅ›wiadczajÄ…c ukierunkowania energii i dopiero wtedy przechodzi siÄ™ powoli do nastÄ™pnej pozycji. Taki sposób ćwiczenia bywa stosowany w innych szkoÅ‚ach taijiquan, tutaj jednak można mówić o odrÄ™bnej formie, gdyż jej ruchy zostaÅ‚y nieco zmodyfikowane (uproszczone). Lianjia (połączona forma), to zwykÅ‚a powolna forma stylu Wu. Forma trzecia, przeznaczona dla zaawansowanych, to xiaojia. Jej ruchy sÄ… szybkie, krótkie, precyzyjne, wykonywane w bÅ‚yskawicznych seriach. Uczniowie Wu Tunana cieszÄ… siÄ™ w pekiÅ„skim Å›rodowisku taijiquan sÅ‚awÄ… znakomitych w sparingu pchajÄ…cych rÄ…k (tui shou).

W taijiquan, poza formami ręcznymi, wykorzystuje się wiele innych metod treningowych. Są wśród nich ćwiczenia z partnerem, formy z bronią, rozmaite ćwiczenia wprowadzające i uzupełniające. Są one zróżnicowane w zależności od stylu i odmiany. Ich opis przekracza jednak ramy artykułu poświęconego formom ręcznym.

Andrzej Kalisz

Powyższy artykuł powstał na początku lat 90.

Tagi: ,

Komentarze wy³¹czone.

Patrnerska strona

Serwis informacyjny MMA najpopularniejszy w Polsce

Trening i motywacja kochamsilownie.pl