Qigong – harmonia i zdrowie
25 stycznia, 2010 autor dachengJeÅ›li, przebywajÄ…c w Chinach, wybierzemy siÄ™ wczesnym rankiem do parku, możemy być Å›wiadkami niezwykÅ‚ej popularnoÅ›ci, jakÄ… w tym kraju cieszÄ… siÄ™ tradycyjne formy ćwiczeÅ„. Nie istniejÄ… bariery wieku czy stanu zdrowia, by móc ćwiczyć. Nawet osoby niepeÅ‚nosprawne mogÄ… znaleźć coÅ› dla siebie. Niektórzy ćwiczÄ… samotnie, inni w wiÄ™kszych lub mniejszych grupach. Popularne sÄ… sztuki walki, zwane w ChRL wushu, na Tajwanie kuo-shu, u nas znane zaÅ› jako kung-fu. Najpopularniejsza jest sztuka taijiquan (t’ai chi ch’uan), uprawiana zarówno jako sztuka walki, jak i forma ćwiczeÅ„ zdrowotnych. Poza sztukami walki szeroko rozpowszechnione sÄ… systemy, które za główny cel stawiajÄ… sobie pielÄ™gnowanie zdrowia, kultywowanie cielesnej i umysÅ‚owej harmonii. OkreÅ›la siÄ™ je wspólnym mianem qigong (ch’i kung).
Qigong obejmuje wiele różnych metod o rozmaitym rodowodzie. Przez dÅ‚ugie wieki historii Chin ćwiczenia te rozwijane byÅ‚y w różnych Å›rodowiskach. StÄ…d możemy mówić m.in. o systemach taoistycznych, buddyjskich, konfucjaÅ„skich, szamaÅ„skich, medycznych, czy też praktykowanych przez adeptów sztuk walki. Metody te posiadajÄ… zarówno cechy wspólne, jak i wyróżniajÄ…ce – charakterystyczne dla okreÅ›lonego kierunku. Ostateczny cel praktyki może być różnie okreÅ›lany. Niektóre metody zmierzajÄ… do osiÄ…gniÄ™cia harmonii z naturÄ… lub duchowego oÅ›wiecenia, inne koncentrujÄ… siÄ™ na profilaktyce i terapii medycznej, jeszcze inne stawiajÄ… sobie za cel rozwój paranormalnych zdolnoÅ›ci lub zwiÄ™kszenie efektywnoÅ›ci sztuki walki.
Obecnie ćwiczenia qigong uprawia siÄ™ najczęściej z myÅ›lÄ… o korzyÅ›ciach zdrowotnych. StanowiÄ… one nie tylko formÄ™ profilaktyki, pomocnÄ… w utrzymaniu dobrego samopoczucia i siÅ‚ żywotnych, ale także Å›rodek terapii w wielu schorzeniach. Wykorzystuje siÄ™ zarówno ćwiczenia tradycyjne, jak i opracowane na ich bazie metody nowoczesne. Szerokie zastosowanie majÄ… ćwiczenia rozwiniÄ™te w krÄ™gach medycznych, Å›ciÅ›le zwiÄ…zane z teoriami tradycyjnej chiÅ„skiej medycyny (yijia qigong – qigong medyczny). Również jednak i inne metody czÄ™sto wykazujÄ… znakomite walory zdrowotne.
Najpopularniejsze są systemy całościowe, których uprawianie można polecić każdemu, kto chce poprawić i utrzymać zdrowie. Jest ich wiele. Tutaj wymieńmy tylko kilka: qigong Dzikiej Gęsi, qigong Lecącego Żurawia, qigong spontaniczny (często jednak krytykowany, ze względu na występujące skutki uboczne), taiji qigong (system oparty na taijiquan, lecz nastawiony wyłącznie na korzyści zdrowotne i higienę umysłu), czy zhan zhuang qigong (opierający się głównie na statycznych ćwiczeniach medytacyjnych). Istotą tych metod jest przywrócenie i utrzymanie naturalnej harmonii organizmu, warunkującej poziom jego sił odpornościowych.
Poza metodami dla wszystkich istniejÄ… też specjalistyczne ćwiczenia, które stosuje siÄ™ w konkretnym przypadku chorobowym. SÄ… to z reguÅ‚y ćwiczenia bardzo proste, dobierane przez lekarza w zależnoÅ›ci od konkretnej osoby – jej warunków fizycznych, osobowoÅ›ci, schorzenia na jakie cierpi i etapu leczenia. OkreÅ›la siÄ™ to mianem terapii qigong (gigong liaofa).
Nazwa qigong wskazuje, że głównym obiektem ćwiczeÅ„ jest qi (zapisywane również ch’i, a w jÄ™z. japoÅ„skim ki). Odpowiednia ilość qi i harmonijny przepÅ‚yw wewnÄ…trz organizmu warunkujÄ… życie i zdrowie. Koncepcja qi, jako pierwotnej substancji, stanowiÄ…cej podstawÄ™ wszelkich rzeczy, wyksztaÅ‚ciÅ‚a siÄ™ w epoce Wiosen i Jesieni (722-481 p.n.e.). StaÅ‚a siÄ™ ona podstawÄ…, na której oparÅ‚ siÄ™ rozwój tradycyjnej chiÅ„skiej nauki, w szczególnoÅ›ci zaÅ› nauki medycznej. PojÄ™cie qi bywa dziÅ› bardzo różnie interpretowane. Z trudem przystaje ono do współczesnego widzenia Å›wiata. Z pewnoÅ›ciÄ… jednak z biegiem czasu zostanie wypracowany naukowy aparat, pozwalajÄ…cy przekonujÄ…co ujmować kompleks zjawisk opisywanych w Chinach przy pomocy teorii qi. To, czy qi istnieje, czy nie, nie jest najistotniejsze. Każy lekarz chiÅ„skiej medycyny, każdy dÅ‚ugoletni praktyk qigong potwierdzi, że metody oparte na tej koncepcji sprawdzajÄ… siÄ™ w praktyce. Niewykluczone jednak, że możliwe jest wyjaÅ›nienie tych zjawisk w sposób doskonalszy niż czyni to klasyczna teoria chiÅ„ska. Otwiera siÄ™ tutaj szerokie pole dla badaÅ„ naukowych (które zresztÄ… sÄ… w Chinach prowadzone). Z punktu wiedzenia adepta qigong najważniejsze sÄ… jednak niezaprzeczalne korzyÅ›ci, jakie siÄ™ dziÄ™ki ćwiczeniu odnosi.
San tiao (trzy regulacje) to pojÄ™cie wyjaÅ›niajÄ…ce sposób praktyki qigong. Trzy regulacje obejmujÄ… tiao shen – regulacjÄ™ ciaÅ‚a, tiao xi – regulacjÄ™ oddechu i tiao xin – regulacjÄ™ umysÅ‚u (dosÅ‚ownie: serca).
Tiao shen odnosi siÄ™ do pozycji i ruchu ciaÅ‚a. Z tego punktu widzenia ćwiczenia można podzielić na statyczne, ruchowe i łączÄ…ce ruch z bezruchem. Główny nacisk kÅ‚adzie siÄ™ tu zwykle na rozluźnienie – eliminacjÄ™ zbÄ™dnych napięć.
Tiao xi obejmuje rozliczne techniki oddechowe, wÅ›ród których najważniejszÄ… pozycjÄ™ zajmuje oddychanie brzuszne – zwykÅ‚e i odwrotne. Trzeba tu jednak zazanaczyć, że niektóre szkoÅ‚y qigong nie przywiÄ…zujÄ… wagi do technik oddechowych, kÅ‚adÄ…c nacisk bardziej na swobodÄ™ i naturalność oddechu.
Tiao xin dotyczy odpowiedniego ukierunkowania aktywności mentalnej. Może ona przybierać różne formy. Tutaj wymienimy tylko niektóre:
– koncentracja na okreÅ›lonych częściach ciaÅ‚a lub punktach akupunktury,
– przenoszenie punktu koncentracji wzdÅ‚uż kanałów akupunktury,
– koncentracja na obiektach zewnÄ™trznych,
– powtarzanie w myÅ›li formuÅ‚ o charakterze autosugestii lub pozbawionych znaczenia dźwiÄ™ków,
– liczenie oddechów lub obserwacja procesu oddychania,
– pozytywne wyobrażenia, wizualizacje,
– „opróżnianie umysÅ‚u”,
– uważna samoobserwacja (tzw. pilnowanie ducha).
W czasie ćwiczeń niezbędny jest spokój ducha (ding shen), wyciszenie (ru jing), eliminacja przeszkadzających, chaotycznych myśli (paichu zanian).
Znana u nas i dość już popularna sztuka taijiquan (t’ai chi ch’uan), to tylko jeden z wielu nurtów tradycyjnych chiÅ„skich ćwiczeÅ„ (sposób ćwiczenia charakterystyczny dla qigong łączy siÄ™ tu ze sztukÄ… walki). Powoli torujÄ… sobie drogÄ™ na Zachód także inne chiÅ„skie systemy, które tworzono przede wszystkim z myÅ›lÄ… o kultywowaniu zdrowia. Na pewno warto je poznać. UczÄ…c siÄ™ qigong, uczymy siÄ™ zdrowiej żyć. Niebagatelne znaczenie ma również fakt, że poza korzyÅ›ciami zdrowotnymi, ćwiczenie qigong lub taijiquan dostarczyć może także wiele przyjemnoÅ›ci.
Andrzej Kalisz