Metoda zdrowotna zhan zhuang
7 czerwca, 2010 autor dacheng„W starożytnoÅ›ci wielcy mistrzowie stojÄ…c na ziemi wspierali niebo, kontrolujÄ…c yin i yang, oddychajÄ…c esencjÄ… qi, stali samotnie, chroniÄ…c ducha, z ciaÅ‚em bÄ™dÄ…cym jednoÅ›ciÄ….”
Powyższe sÅ‚owa, pochodzÄ…ce z „WewnÄ™trznej ksiÄ™gi Żółtego Cesarza” (Huang di nei jing), sÄ… być może najwczeÅ›niejszÄ… w chiÅ„skich źródÅ‚ach wzmiankÄ… o metodzie ćwiczeÅ„ zhan zhuang. Metoda ta nie należaÅ‚a jednak nigdy do najpopularniejszych, prawdopodobnie przekazywana w sekrecie tylko nielicznym adeptom. To, że staÅ‚a siÄ™ ona jednÄ… z częściej wykorzystywanych w Chinach form ćwiczeÅ„ zawdziÄ™czamy mistrzowi Wang Xiangzhai (1885-1963).
Ćwiczenia zhan zhuang w formie takiej, jaka wykorzystywana jest w wielu chiÅ„skich szpitalach i sanatoriach w celach terapeutycznych, różniÄ… siÄ™ znacznie od bardziej znanych i czÄ™sto wykorzystywanych w „zewnÄ™trznych” systemach kung-fu ćwiczeÅ„ okreÅ›lanych tÄ… samÄ… nazwÄ…, a sÅ‚użących głównie wzmocnieniu nóg, dla uzyskania mocnej stabilnej pozycji (te byÅ‚y popularne od stuleci i sÄ… do dziÅ› wykorzystywane w wielu stylach).
Ćwiczenia zhan zhuang o których tu mowa wywodzÄ… siÄ™ jednak z „wewnÄ™trznego” systemu xingyiquan (hsing-i ch’uan). W niewielu jednak z istniejÄ…cych dziÅ› szkół tego systemu sÄ… one nauczane. CzÄ™sto stosowany w nich zhan zhuang ogranicza siÄ™ tylko do jednej pozycji – santishi. Pierwotnie pozycji tych byÅ‚o wiÄ™cej, lecz traktowane one byÅ‚y jako zaawansowana, „sekretna” forma treningu, w zwiÄ…zku z czym wiedzÄ™ o nich przekazywano tylko najlepszym, wybranym uczniom. MÅ‚ody Wang Xiangzhai miaÅ‚ ogromne szczęście, że mistrz xingyiquan Guo Yunshen (Kuo Yun Shen), u którego pobieraÅ‚ nauki, szczególnie updobaÅ‚ go sobie i przekazaÅ‚ mu wszelkie tajniki tych ćwiczeÅ„.
Wang Xiangzhai, dokonujÄ…c w latach dwudziestych XX wieku modyfikacji xingyiquan i tworzÄ…c yiquan, z poznanych pod okiem Guo Yunshena ćwiczeÅ„ zhan zhuang uczyniÅ‚ najbardziej podstawowy element swego systemu. Gdy yiquan staÅ‚ siÄ™ popularnÄ… sztukÄ… walki, wielu ćwiczÄ…cych mogÅ‚o osobiÅ›cie przekonać siÄ™, że ćwiczenia zhan zhuang sÄ… bardzo korzystne dla zdrowia. W latach czterdziestych coraz wiÄ™cej osób uczyÅ‚o siÄ™ od Wang Xiangzhai’a z myÅ›lÄ… o korzyÅ›ciach zdrowotnych, a nie w celu rozwiniÄ™cia umiejÄ™tnoÅ›ci walki wrÄ™cz. Po utworzeniu ChiÅ„skiej Republiki Ludowej Wang Xiangzhai skoncentrowaÅ‚ siÄ™ głównie na wykorzystaniu ćwiczeÅ„ zhan zhuang w celach terapeutycznych, pracujÄ…c w szpitalach w Pekinie i Baodingu.
Zwykle system ćwiczeÅ„ dla zdrowia rozwiniÄ™ty przez Wang Xiangzhai’a okreÅ›lany jest mianem zhan zhuang (stojÄ…cy pal), ponieważ ćwiczenia pozycyjne w staniu sÄ… tu wykorzystywane najczęściej. Stosuje siÄ™ jednak także ćwiczenia w pozycji siedzÄ…cej, leżącej, bÄ…dź stojÄ…cej z podparciem oraz uzupeÅ‚niajÄ…ce ćwiczenia ruchowe shi li i moca bu.
Zhan zhuang jest niezwykle oryginalnÄ… metodÄ…, angażujÄ…cÄ… umysÅ‚ i ciaÅ‚o, i co szczególnie ciekawe, łączÄ…cÄ… w jedno wysiÅ‚ek z odpoczynkiem. PodstawÄ… zhan zhuang jest relaks, zarówno psychiczny, jak i fizyczny. Szczególnie podkreÅ›la siÄ™ znaczenie umysÅ‚u, psychiki. CzÄ™sto wykorzystywane sÄ… różne formy wizualizacji, majÄ…ce sÅ‚użyć pomocÄ… w osiÄ…gniÄ™ciu stanu relaksu i wyciszenia, oczyszczenia umysÅ‚u z natÅ‚oku natrÄ™tnych myÅ›li, w celu odpoczynku i regeneracji siÅ‚ mentalnych. Wizualizacje te nie sÄ… celem samym w sobie, lecz tylko Å›rodkiem pomocniczym. Nie dąży siÄ™ za wszelkÄ… cenÄ™ do opanowania jakiejÅ› formy wizualizacji, lecz wykorzystuje raczej te, których opanowanie nie sprawia wiÄ™kszych trudnoÅ›ci, w celu Å‚atwiejszego osiÄ…gniÄ™cia stanu relaksu i wyciszenia. Gdy cel ten zostanie osiÄ…gniÄ™ty, stosowanie danej wizualizacji staje siÄ™ zbyteczne. Mówi siÄ™, że jest to tak jak z łódkÄ… sÅ‚użącÄ… do przepÅ‚yniÄ™cia rzeki – gdy znajdziemy siÄ™ po drugiej stronie, idziemy dalej, nie zabierajÄ…c z sobÄ… łódki.
Chociaż podkreÅ›la siÄ™ znaczenie relaksu ciaÅ‚a, to utrzymanie przez pewien czas okreÅ›lonych pozycji wymaga pewnego wysiÅ‚ku. Nie chodzi wiÄ™c o absolutne rozluźnienie. Mówi siÄ™: „Zrelaksowany, lecz nie rozluźniony, napiÄ™ty, lecz nie sztywny” (song er bu xie, jin er bu jiang). Relaks pozwala uniknąć sztywnoÅ›ci zakłócajÄ…cej swobodny przepÅ‚yw krwi (i qi, zgodnie z tradycyjnymi teoriami chiÅ„skimi), a jednoczesny minimalny wysiÅ‚ek umożliwia umiarkowanie intensywnÄ…, zrównoważonÄ… stymulacjÄ™ caÅ‚ego organizmu. ĆwiczÄ…cy o pewnej praktyce odczuwa wówczas stan odprężenia i przyjemnej wygody, doÅ›wiadcza „jednoÅ›ci” ciaÅ‚a. Duch jest skupiony, „zeÅ›rodkowany”, nie zaprzÄ…tniÄ™ty myÅ›lami. Oddech „przepÅ‚ywa” swobodnie, bez wymuszonej kontroli (z czasem oddech samoistnie pogłębia siÄ™ i staje bardziej przeponowy). Organizm stopniowo powraca do stanu naturalnej równowagi, bÄ™dÄ…cej podstawÄ… zdrowia.
Po pewnym czasie ćwiczeÅ„ można zacząć stosować także bardziej zaawansowane formy praktyki, bardziej zbliżone do metod „bojowych” yiquan. Szuka siÄ™ wówczas „ruchu w bezruchu” i „siÅ‚y w rozluźnieniu”. Nazywa siÄ™ to „macaniem siÅ‚y” (mo li). DoÅ›wiadczamy wówczas krótkiego ruchu (niemal niewidocznego z zewnÄ…trz), który napotyka na wyobrażony opór (jednoczeÅ›nie jednak starajÄ…c siÄ™ zachować relaks). W ćwiczeniach shi li ruch staje siÄ™ widoczny, dÅ‚uższy, ale pozostaje bardzo wolny. W przypadku shi li mówi siÄ™ o poszukiwaniu „bezruchu w ruchu”. Oznacza to ogromnÄ… subtelność ruchu i Å›wiadomość „każdego punktu ruchu”. Ćwiczenia zhan zhuang i shi li dopeÅ‚niajÄ… siÄ™ wzajemnie. Wang Xiangzhai powiedziaÅ‚, że: „Shi li to rozciÄ…gniÄ™te w przestrzeni ćwiczenia zhan zhuang, a zhan zhuang to skrócone shi li”. W obydwu przypadkach kultywujemy jedność, caÅ‚oÅ›ciowość wykorzystania energii caÅ‚ego ciaÅ‚a. OsiÄ…gamy wyższy poziom harmonii, koordynacji umysÅ‚u i ciaÅ‚a. W wielu szkoÅ‚ach zdrowotnego zhan zhuang nie dochodzi siÄ™ do tego etapu. Praktyka dowodzi jednak, że chociaż ograniczajÄ…c siÄ™ do najprostszych ćwiczeÅ„, osiÄ…gnąć można znakomite efekty zdrowotne, to wykorzystanie po pewnym czasie praktyki metod typu mo li (w ćwiczeniach zhan zhuang) i shi li (wraz z moca bu, które jest odpowiednikiem shi li dla nóg) pozwala osiÄ…gnąć jeszcze wiÄ™cej. Sam spotkaÅ‚em osoby, które uprawiaÅ‚y poczÄ…tkowo wersjÄ™ „zdrowotnÄ…” yiquan, a gdy po pewnym czasie zaczęły uczyćsiÄ™ wersji „bojowej”, stwierdzaÅ‚y, że zaczęły odnosić znacznie wiÄ™ksze korzyÅ›ci zdrowotne.
Andrzej Kalisz
Tagi: dachengquan, kung fu, wushu, yiquan, zhan zhuang